PM 10 และ PM 2.5คืออะไร?

PM 10 และ PM 2.5คืออะไร? ปัญหามลพิษทางอากาศเป็นหนึ่งในประเด็นที่ทั่วโลกให้ความสนใจมากขึ้นเรื่อย ๆ เนื่องจากส่งผลกระทบโดยตรงต่อสุขภาพของมนุษย์และสิ่งแวดล้อม หนึ่งในมลพิษที่เป็นอันตรายมากที่สุดก็คือ ฝุ่นละอองขนาดเล็ก โดยเฉพาะ PM 10 และ PM 2.5 ซึ่งเป็นอนุภาคขนาดจิ๋วที่สามารถลอยอยู่ในอากาศได้นานและเข้าสู่ระบบทางเดินหายใจของมนุษย์ได้อย่างง่ายดาย หลายคนอาจเคยได้ยินคำเหล่านี้ผ่านข่าวสารหรือแอปพลิเคชันตรวจสอบคุณภาพอากาศ แต่ยังไม่เข้าใจแน่ชัดว่าฝุ่นละอองเหล่านี้คืออะไร และเหตุใดเราจึงควรให้ความสำคัญกับมัน

ในบทความนี้ เราจะพาคุณไปทำความรู้จักกับ PM 10 และ PM 2.5คืออะไร และแตกต่างกันอย่างไร นอกจากนี้ ยังจะพูดถึง แหล่งกำเนิดของฝุ่นเหล่านี้ ไม่ว่าจะเป็นจากธรรมชาติหรือกิจกรรมของมนุษย์ รวมไปถึง ผลกระทบต่อสุขภาพ ที่อาจเกิดขึ้นหากเราสูดดมฝุ่นละอองเหล่านี้ในปริมาณมาก รวมถึงแนวทางป้องกันตัวเองจากมลพิษทางอากาศ ไม่ว่าจะเป็นการใช้หน้ากากป้องกันฝุ่น การลดกิจกรรมกลางแจ้ง หรือแม้กระทั่งการสนับสนุนมาตรการลดมลพิษในระดับสังคม หากคุณเป็นคนหนึ่งที่อยากเข้าใจเกี่ยวกับฝุ่นละอองขนาดเล็กให้มากขึ้น และต้องการแนวทางดูแลสุขภาพจากมลพิษทางอากาศ บทความนี้จะช่วยให้คุณมีความรู้และแนวทางรับมือกับปัญหานี้ได้อย่างถูกต้อง

PM 10 และ PM 2.5 คืออะไร?

PM 10 (Particulate Matter ≤ 10 ไมโครเมตร)
หมายถึงฝุ่นละอองที่มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางไม่เกิน 10 ไมโครเมตร (µm) หรือประมาณ 1/7 ของเส้นผ่าศูนย์กลางเส้นผมมนุษย์ สามารถเข้าสู่ระบบทางเดินหายใจส่วนต้น เช่น จมูก คอ และหลอดลม ทำให้เกิดอาการระคายเคือง ไอ จาม หรือโรคเกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจ

PM 2.5 (Particulate Matter ≤ 2.5 ไมโครเมตร)
เป็นฝุ่นละอองที่มีขนาดเล็กกว่า PM 10 คือไม่เกิน 2.5 ไมโครเมตร (µm) หรือประมาณ 1/30 ของเส้นผ่าศูนย์กลางเส้นผมมนุษย์ มีขนาดเล็กมากจนสามารถผ่านเข้าไปถึงถุงลมในปอดและเข้าสู่กระแสเลือดได้ ทำให้เกิดปัญหาสุขภาพร้ายแรง เช่น โรคปอด โรคหัวใจ และเพิ่มความเสี่ยงของโรคหลอดเลือดสมอง

แหล่งกำเนิดของ PM 10 และ PM 2.5

ฝุ่นละออง PM 10 และ PM 2.5 มีแหล่งกำเนิดจากทั้งธรรมชาติและกิจกรรมของมนุษย์ โดยสามารถแบ่งออกเป็นแหล่งกำเนิดหลักดังนี้

แหล่งกำเนิดตามธรรมชาติ

ไฟป่าและการเผาไหม้ตามธรรมชาติ → ควันที่เกิดจากไฟป่าหรือการเผาไหม้ของชีวมวล เช่น ใบไม้ กิ่งไม้
ฝุ่นจากทะเลทรายและดิน → ลมพัดพาฝุ่นทรายและดินจากแหล่งธรรมชาติ
ภูเขาไฟระเบิด → เถ้าภูเขาไฟและก๊าซที่ปล่อยออกมาสามารถทำให้เกิด PM 10 และ PM 2.5
ละอองเกลือจากทะเล → คลื่นทะเลที่กระทบฝั่งสามารถทำให้เกิดอนุภาคเกลือขนาดเล็กในอากาศ
ละอองเกสรดอกไม้และเชื้อรา → อนุภาคจากพืชและเชื้อราบางชนิดสามารถลอยในอากาศ

แหล่งกำเนิดจากกิจกรรมของมนุษย์

การเผาไหม้เชื้อเพลิง

การเผาถ่านหิน น้ำมัน และก๊าซธรรมชาติจากโรงงานอุตสาหกรรม
การเผาเชื้อเพลิงจากยานพาหนะ เช่น รถยนต์ รถบรรทุก และเครื่องยนต์ดีเซล
การเผาขยะ หรือการเผาพื้นที่เกษตรกรรม เช่น การเผาตอซังข้าว

กระบวนการทางอุตสาหกรรม

โรงงานผลิตเหล็ก ซีเมนต์ และโรงหลอมโลหะ
อุตสาหกรรมก่อสร้างและเหมืองแร่ที่ปล่อยฝุ่นออกมา

การก่อสร้างและการจราจร

ฝุ่นจากการก่อสร้างอาคาร ถนน และสะพาน
ควันจากท่อไอเสียของยานพาหนะและการเสียดสีของยางรถกับพื้นถนน

กิจกรรมในครัวเรือน

การใช้ฟืน ถ่าน และก๊าซในการปรุงอาหาร
ควันจากบุหรี่และธูป

ผลกระทบต่อสุขภาพของฝุ่น PM 10 และ PM 2.5

ฝุ่นละออง PM 10 และ PM 2.5 สามารถเข้าสู่ร่างกายผ่านการหายใจ และส่งผลกระทบต่อสุขภาพทั้งระยะสั้นและระยะยาว ดังนี้

ผลกระทบต่อสุขภาพระยะสั้น

ระคายเคืองตา จมูก และลำคอ ทำให้แสบตา คัดจมูก หรือไอ
กระตุ้นโรคภูมิแพ้ หอบหืด และโรคเกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจ
หายใจติดขัด เจ็บหน้าอก หรือแน่นหน้าอก
อาการอ่อนเพลีย ปวดศีรษะ หรือเวียนศีรษะ

ผลกระทบต่อสุขภาพระยะยาว

PM 10: ส่งผลต่อระบบทางเดินหายใจส่วนต้น เช่น หลอดลมอักเสบ และโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD)
PM 2.5: สามารถเข้าสู่กระแสเลือดและก่อให้เกิดโรคร้ายแรง เช่น
- โรคหัวใจและหลอดเลือด (หัวใจวาย หลอดเลือดตีบ)
- โรคหลอดเลือดสมอง (เส้นเลือดในสมองอุดตัน)
- โรคมะเร็งปอด
- เพิ่มความเสี่ยงของโรคในหญิงตั้งครรภ์ เช่น ทารกคลอดก่อนกำหนด หรือมีน้ำหนักแรกเกิดต่ำ

วิธีการป้องกันฝุ่น PM 10 และ PM 2.5

การป้องกันส่วนบุคคล

สวมหน้ากากป้องกันฝุ่น PM 2.5 เช่น หน้ากาก N95 หรือ KF94 เมื่อต้องออกไปข้างนอก
หลีกเลี่ยงกิจกรรมกลางแจ้ง โดยเฉพาะในวันที่ค่าฝุ่นสูง
ปิดประตูหน้าต่างให้มิดชิด เพื่อป้องกันฝุ่นเข้ามาในบ้าน
ใช้เครื่องฟอกอากาศ ที่มีแผ่นกรอง HEPA เพื่อดักจับฝุ่นละออง
ล้างหน้า ล้างจมูก และอาบน้ำ เมื่อกลับจากนอกบ้าน เพื่อลดการสะสมของฝุ่น
ติดตามค่าฝุ่นละออง ผ่านแอปพลิเคชันหรือเว็บไซต์ เช่น AirVisual หรือ Air4Thai

การป้องกันในระดับชุมชนและสังคม

ลดการใช้รถยนต์ส่วนตัว หันมาใช้ขนส่งสาธารณะหรือเดินทางร่วมกัน (Carpool)
หลีกเลี่ยงการเผาขยะ และงดเผาเศษวัสดุทางการเกษตร
สนับสนุนการใช้พลังงานสะอาด เช่น พลังงานแสงอาทิตย์และพลังงานลม
ปลูกต้นไม้เพิ่มขึ้น เพื่อลดมลพิษและกรองฝุ่นละอองในอากาศ
สนับสนุนมาตรการของภาครัฐในการลดมลพิษ เช่น ควบคุมการปล่อยมลพิษจากโรงงานและยานพาหนะ

เปรียบเทียบค่ามาตรฐาน PM 10 และ PM 2.5 ของ WHO กับประเทศต่างๆ

องค์การอนามัยโลก (WHO)

PM2.5: ค่าเฉลี่ยรายปี ≤ 5 µg/m³, ค่าเฉลี่ย 24 ชั่วโมง ≤ 15 µg/m³
PM10: ค่าเฉลี่ยรายปี ≤ 15 µg/m³, ค่าเฉลี่ย 24 ชั่วโมง ≤ 45 µg/m³
(WHO ปรับลดค่ามาตรฐานลงในปี 2021 เพื่อป้องกันผลกระทบต่อสุขภาพ)

ประเทศไทย

PM2.5: ค่าเฉลี่ยรายปี ≤ 15 µg/m³, ค่าเฉลี่ย 24 ชั่วโมง ≤ 37.5 µg/m³ (บังคับใช้เมื่อ 1 มิ.ย. 2566)
PM10: ค่าเฉลี่ยรายปี ≤ 50 µg/m³, ค่าเฉลี่ย 24 ชั่วโมง ≤ 120 µg/m³

แม้จะมีการปรับลดค่ามาตรฐาน PM2.5 ในปี 2023 แต่ยังสูงกว่าเกณฑ์ของ WHO มาก ทำให้คุณภาพอากาศของไทยยังไม่ปลอดภัยในหลายพื้นที่

สหรัฐอเมริกา (USA)