ทำความเข้าใจระดับสี PM 2.5 และผลกระทบต่อสุขภาพ ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา ปัญหาฝุ่นละอองขนาดเล็ก หรือ PM 2.5 ได้กลายเป็นประเด็นสำคัญด้านสิ่งแวดล้อมและสาธารณสุขในหลายพื้นที่ของโลก รวมถึงประเทศไทยด้วย ฝุ่น PM 2.5 เป็นอนุภาคขนาดเล็กที่มีเส้นผ่านศูนย์กลางไม่เกิน 2.5 ไมครอน ซึ่งเล็กพอที่จะสามารถแทรกซึมเข้าสู่ระบบทางเดินหายใจ และกระแสเลือดได้โดยตรง ส่งผลกระทบต่อสุขภาพทั้งในระยะสั้นและระยะยาว

เพื่อตอบสนองต่อวิกฤตนี้ หน่วยงานภาครัฐและองค์กรต่าง ๆ ได้พัฒนาระบบแจ้งเตือนคุณภาพอากาศ โดยใช้ “ระดับสี” เป็นตัวสื่อสารความรุนแรงของมลพิษทางอากาศ ให้ประชาชนสามารถรับรู้และตัดสินใจป้องกันตนเองได้อย่างทันท่วงที

บทความนี้จะพาคุณ ทำความเข้าใจระดับสี PM 2.5 แต่ละสีหมายถึงอะไร และผลกระทบต่อสุขภาพที่อาจเกิดขึ้นในแต่ละระดับนั้นมีอะไรบ้าง เพื่อให้คุณสามารถรับมือกับสถานการณ์ฝุ่นพิษได้อย่างมีประสิทธิภาพและปลอดภัยมากขึ้น

PM 2.5 คืออะไร?

PM 2.5 ย่อมาจาก Particulate Matter ขนาดเล็กกว่า 2.5 ไมครอน หรือประมาณ 1 ใน 25 ของเส้นผมมนุษย์ ฝุ่นละอองขนาดจิ๋วนี้มีลักษณะเบาและลอยอยู่ในอากาศได้นาน เมื่อเราหายใจเข้าไป PM 2.5 สามารถเล็ดลอดผ่านจมูกและคอ ลงสู่หลอดลม ลึกถึงถุงลมปอด และบางส่วนอาจเข้าสู่กระแสเลือด กระจายไปยังอวัยวะต่าง ๆ ทั่วร่างกาย ส่งผลกระทบต่อสุขภาพได้ในระดับที่รุนแรง โดยเฉพาะในกลุ่มเสี่ยง เช่น เด็ก ผู้สูงอายุ และผู้มีโรคประจำตัวเกี่ยวกับทางเดินหายใจหรือหัวใจ

แหล่งกำเนิดหลักของ PM 2.5 ได้แก่:

• การเผาไหม้เชื้อเพลิงจากรถยนต์และยานพาหนะ
• ควันจากโรงงานอุตสาหกรรม
• การเผาเศษวัสดุในที่โล่ง เช่น เผาขยะ เผาไร่ หรือเผาหญ้าแห้ง
• ฝุ่นจากการก่อสร้าง หรือฝุ่นจากดินแห้งในพื้นที่โล่ง

ความแตกต่างระหว่าง PM 2.5 และ PM 10

แม้ทั้งสองชนิดจะเป็นฝุ่นละอองในอากาศ แต่มี ขนาดและผลกระทบต่อร่างกายต่างกัน

• PM 10 คือฝุ่นขนาดเล็กกว่า 10 ไมครอน ซึ่งยังใหญ่กว่า PM 2.5 โดยมักสะสมอยู่ในระบบทางเดินหายใจตอนบน เช่น จมูก คอ และหลอดลม
• PM 2.5 มีขนาดเล็กและอันตรายกว่า เพราะสามารถผ่านแนวป้องกันของร่างกายลงลึกถึงปอด และเข้าสู่ระบบไหลเวียนโลหิตได้

ด้วยขนาดที่เล็กจนมองไม่เห็นและความสามารถในการเข้าสู่ร่างกายได้ลึกกว่า PM 2.5 จึงเป็นฝุ่นพิษที่เงียบแต่ร้ายแรง และควรให้ความระมัดระวังเป็นพิเศษ

ระดับสีค่าฝุ่น PM 2.5 สีไหนหมายถึงอะไร

เพื่อให้ประชาชนเข้าใจความเสี่ยงจากค่าฝุ่นในแต่ละวัน หน่วยงานสิ่งแวดล้อมได้แบ่งระดับคุณภาพอากาศตาม “สี” ซึ่งสะท้อนระดับความอันตราย โดยพิจารณาจากค่า PM 2.5 ในหน่วยไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร (µg/m³)

สี	ค่าฝุ่น (µg/m³)	ความหมาย	คำแนะนำ
🟢 เขียว	0-25	คุณภาพอากาศดี	ปลอดภัย ออกกำลังกายกลางแจ้งได้
🟡 เหลือง	26-37	ปานกลาง	ยังพอใช้ได้ แต่อาจกระทบคนแพ้ง่าย
🟠 ส้ม	38-50	เริ่มกระทบกลุ่มเสี่ยง	เด็กและผู้สูงอายุควรระวัง
🔴 แดง	51-90	กระทบต่อทุกคน	ลดกิจกรรมนอกบ้าน ใส่หน้ากาก
🟣 ม่วง	91-150	อันตรายสูง	ทุกคนควรหลีกเลี่ยงกิจกรรมนอกบ้าน
🟤 น้ำตาล	>150	อันตรายร้ายแรง	อยู่ในบ้าน ปิดหน้าต่าง ใช้เครื่องฟอกอากาศ

มาตรฐานจากกรมควบคุมมลพิษ (ประเทศไทย)

ผลกระทบของ PM 2.5 ต่อสุขภาพ

เนื่องจากฝุ่น PM 2.5 มีขนาดเล็กมากจนสามารถทะลุผ่านแนวป้องกันตามธรรมชาติของร่างกาย เช่น ขนจมูกหรือเมือกในทางเดินหายใจ และซึมลึกเข้าสู่ปอด รวมถึงระบบไหลเวียนโลหิตได้ มลพิษนี้จึงก่อให้เกิดผลกระทบต่อสุขภาพทั้งในระยะสั้นและระยะยาว ครอบคลุมหลายระบบในร่างกาย

ผลกระทบหลัก ได้แก่:

• ระบบทางเดินหายใจ: ทำให้เกิดการอักเสบในหลอดลม หายใจติดขัด ไอเรื้อรัง หอบหืดกำเริบ หรือโรคถุงลมโป่งพอง
• ระบบหัวใจและหลอดเลือด: เพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคหัวใจ ความดันโลหิตสูง หัวใจขาดเลือด และอาจทำให้หัวใจเต้นผิดจังหวะ
• โรคเรื้อรังและมะเร็ง: มีการเชื่อมโยงกับความเสี่ยงต่อโรคมะเร็งปอด โรคหลอดเลือดสมอง และการเสื่อมของอวัยวะภายใน
• ผลต่อพัฒนาการและสุขภาพของกลุ่มเสี่ยง:
  • เด็กเล็ก: อาจมีผลกระทบต่อการพัฒนาปอดและสมองในระยะยาว
  • ผู้สูงอายุ: เสี่ยงต่อการกำเริบของโรคประจำตัว
  • หญิงตั้งครรภ์: มีโอกาสเสี่ยงต่อการคลอดก่อนกำหนด หรือทารกน้ำหนักน้อย
  • ผู้ที่มีโรคประจำตัว: เช่น โรคทางเดินหายใจ โรคหัวใจ หรือโรคเบาหวาน จะมีอาการแย่ลงหากได้รับฝุ่น PM 2.5 ต่อเนื่อง

สถานการณ์ PM 2.5 ในประเทศไทยเป็นอย่างไร

ประเทศไทยประสบปัญหาฝุ่น PM 2.5 อย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะในช่วงฤดูหนาวและฤดูแล้ง ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่ค่าฝุ่นมักพุ่งสูงกว่าค่ามาตรฐาน ความเข้มข้นของฝุ่นละอองในอากาศมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นในหลายพื้นที่ โดยเฉพาะในภาคเหนือและเขตเมืองใหญ่

ช่วงเวลาที่ค่าฝุ่นสูง:

• ฤดูหนาว (ธันวาคม – กุมภาพันธ์): อากาศเย็น ลมสงบ ทำให้ฝุ่นสะสมใกล้ผิวดิน ไม่กระจายตัว
• ฤดูแล้ง (มีนาคม – พฤษภาคม): มีการเผาในที่โล่งจำนวนมาก โดยเฉพาะในภาคเกษตรกรรม

จังหวัดที่ได้รับผลกระทบบ่อย ได้แก่:

• เชียงใหม่ – ติดอันดับเมืองที่มีค่าฝุ่นสูงระดับโลกในบางช่วงของปี
• ลำปาง – พบการเผาในที่โล่งและลักษณะภูมิประเทศเป็นแอ่งกระทะ ทำให้ฝุ่นไม่กระจาย
• กรุงเทพมหานคร – การจราจรหนาแน่น การก่อสร้าง และสภาพอากาศปิดในฤดูหนาว ทำให้ค่าฝุ่นเกินมาตรฐานบ่อยครั้ง

ปัจจัยที่ส่งผลต่อปัญหาฝุ่นในไทย:

• พฤติกรรมการเผาในภาคเกษตร: เช่น การเผาไร่อ้อยและเศษวัสดุการเกษตร เป็นแหล่งปล่อยมลพิษหลักในพื้นที่ชนบท
• ภูมิประเทศ: พื้นที่ที่อยู่ในแอ่งหรือหุบเขา เช่น เชียงใหม่ ลำปาง มักเกิดการสะสมของฝุ่นมากกว่าพื้นที่เปิด
• กิจกรรมในเมือง: การก่อสร้าง การจราจร และโรงงานอุตสาหกรรม เป็นตัวกระตุ้นปัญหาในเขตเมือง

ตัวอย่าง ดัชนีคุณภาพอากาศ (AQI⁺) และมลพิษทางอากาศ PM2.5 ใน กรุงเทพฯ • 15:52, เม.ย. 17

เทคโนโลยีหรือแนวทางใหม่ ๆ ที่อาจช่วยลด PM 2.5

ท่ามกลางวิกฤตฝุ่นพิษ PM 2.5 ที่ส่งผลกระทบต่อชีวิตประจำวันและสุขภาพของประชาชน การพัฒนาเทคโนโลยีและนวัตกรรมใหม่จึงกลายเป็นความหวังสำคัญในการรับมือและลดปัญหานี้อย่างยั่งยืน ทั้งในระดับเมือง ระดับชุมชน และระดับอุตสาหกรรม

นวัตกรรมฟอกอากาศในเมือง

• ต้นไม้ฟอกอากาศ (Air-Purifying Tree): เป็นโครงสร้างเทียมที่เลียนแบบต้นไม้จริง ใช้พัดลมและแผ่นกรองฝุ่นเพื่อดูดอากาศรอบข้างแล้วปล่อยออกมาในรูปแบบที่สะอาดขึ้น เช่น “CityTree” ที่ใช้ในยุโรป
• หอกรองฝุ่น (Smog Tower): หอคอยขนาดใหญ่ที่สามารถดูดอากาศรอบเมืองแล้วกรองฝุ่นออกด้วยระบบไฟฟ้าสถิตหรือเทคโนโลยี HEPA
• เครื่องฟอกอากาศกลางแจ้งและเครื่องดูดฝุ่นเมือง: นำมาใช้ตามพื้นที่สาธารณะ เช่น สวนสาธารณะ ป้ายรถเมล์ หรือถนนที่มีค่าฝุ่นสูง

การเปลี่ยนผ่านสู่รถยนต์พลังงานสะอาด

• รถยนต์ไฟฟ้า (EV) ไม่ปล่อยไอเสียหรือเขม่าควัน ซึ่งต่างจาก รถเครื่องยนต์สันดาป ที่เป็นแหล่งกำเนิด PM 2.5 สำคัญในเขตเมือง
• นโยบายส่งเสริม EV จึงเป็นอีกทางหนึ่งที่ช่วยลดมลพิษจากยานพาหนะในระยะยาว

ระบบอัตโนมัติและ AI ในโรงงาน

• เซนเซอร์ตรวจจับฝุ่นแบบเรียลไทม์: ใช้ตรวจสอบและควบคุมการปล่อยฝุ่นในกระบวนการผลิต
• AI วิเคราะห์แนวโน้มการปล่อยมลพิษ: ช่วยวางแผนการลดมลพิษล่วงหน้า หรือตัดการทำงานของระบบที่เกินค่ามาตรฐาน
• ระบบพ่นน้ำอัตโนมัติเพื่อลดฝุ่น: ถูกนำมาใช้ตามไซต์ก่อสร้าง หรือถนนที่มีฝุ่นจากรถบรรทุก

อีกทางการช่วยลดฝุ่น เครื่องดูดฝุ่น และ เครื่องฟอกอากาศ

ข้อดีของเครื่องฟอกอากาศ:

• การกรองฝุ่น PM 2.5: เครื่องฟอกอากาศที่มีฟิลเตอร์ HEPA หรือฟิลเตอร์ชนิดอื่นๆ ที่มีประสิทธิภาพสามารถดักจับฝุ่นละออง PM 2.5 ได้

• ลดมลพิษภายในบ้าน: ไม่เพียงแต่ฝุ่นละออง เครื่องฟอกอากาศยังสามารถกรองกลิ่นไม่พึงประสงค์ ไอระเหยจากสารเคมี และสารมลพิษที่อาจมีอยู่ในบ้าน

• เหมาะกับผู้มีโรคภูมิแพ้: เครื่องฟอกอากาศช่วยลดการสะสมของฝุ่นที่กระตุ้นให้เกิดอาการภูมิแพ้ เช่น ไอ จาม หอบหืด

ข้อดีของเครื่องดูดฝุ่นที่มีฟิลเตอร์ HEPA:

• การกรองฝุ่นที่มีขนาดเล็ก: ฟิลเตอร์ HEPA สามารถดักจับฝุ่นขนาดเล็กได้ถึง 0.3 ไมครอน ซึ่งรวมถึงฝุ่น PM 2.5

• ทำความสะอาดได้ทั่วถึง: เครื่องดูดฝุ่นสามารถทำความสะอาดทั้งพื้น, พรม, และเฟอร์นิเจอร์ ช่วยกำจัดฝุ่นที่มองไม่เห็น

• ลดอาการภูมิแพ้: การใช้เครื่องดูดฝุ่นช่วยลดการสะสมของฝุ่นที่เป็นสาเหตุของอาการภูมิแพ้และโรคทางเดินหายใจ

หากคุณอ่านบทความนี้แล้วมีความสนใจที่จะสั่งซื้อเครื่องดูดฝุ่นคุณภาพ ติดต่อเราได้ที่ BermudaBKK